Е бек нары ы ж не оны теориялы м ні (стр. 1 из 5)

МАЗМҰНЫ

Кіріспе………………………………………………………………………..	3
1. еңбек нарығы және оның теориялық мәні
1.1 Еңбек нарығы туралы түсінік және оның қызметі................	4
1.2. Жұмыссыздық және оның түрлері. Филипстің графигі........	6
1.3. Жұмыс күшіне сұраныс және ұсыныс заңдары...................	10
2 Қазақстандағы жұмыспен қамту бағдарламалары және нәтижелеріҚорытынды..........................................................................................
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР

Кіріспе

Адамзаттарихыныңтәжірибесі, адамныңеңбеккедегенеңжақсыынтасы, яғни, талаптануы, текнарық, оныңішіндееңбекнарығыжағдайындағанаіскеасатындығынкөрсетті. Еңбекнарығыдегенімізбұлеңалдыменжұмыскүшінесұранымменұсыным. Әрине, бұлтымерекше, өзгешенарық. Жұмыскүшінреттеудеоныәкімшілдік-өміршілдікәдіскеқарама-қарсыәдісдепқарауғаболады. Еркінеңбек- бұлтиімдіэкономиканыңнегізі.

Еңбекнарығынабарыншақабілеттіжәнеіскержұмыскерлердіқатал, аяусызтүрдеіріктеутән. Олжалқауларды, әлсіздердіжәнееңбекетугеқабілетсіздердіаямайды. Еңбекнарығыжұмыскүшінтолықбағалаудықамтамасызетеді, оныңжоғарыжылжымалы-лығына, қозғалысына, ширақтығынасебепшіболады, іскерлікпенбелсенділіккеынталандырады. Нарықтажұмыскүшінесұранымменұсынымзаңыәрекететеді, олеңбеккетөленетінақыныңшамасынбелгілейді. Бұлжердежұмыскүшінсатушыларменсатыпалушыларкездеседі. Өзініңжұмыскүшін, яғниеңбекетуқабілетінұсынушыжұмыскерлерсатушыларболыптабылады. Еңбекұжымдарыменкәсіпкерлержұмыскүшініңсатыпалушыларыболады. Бірсөзбенайтқанда, еңбекнарығынмойындаужұмыскүшінінәлеуметтікэкономикалықтабиғаттыңжәнеоныңөндірісқұрал-жабдықтарыменқосылутәсілінтүбегейліөзгертеді. Қазірде, біздіңқоғамымыздажұмыскүшініңтауартабиғатыжөніндегіғылымидаунегізіненаяқталдыдеугеболады. Еңбекнарығыныңәрекететужағдайындажұмыскүшітауарғаайналады, алоныөндірісқұрал-жабдықтарыменқосунарықтықтәсілмен- сату-сатыпалуарқылыжүзегеасады.

1. қазіргізамандағыЕҢБЕКНАРЫҒЫ

1.1. Еңбекнарығытуралытүсінікжәнеоныңқызметтері.

Еңбекнарығыбұлтауарболыптабылатынеңбекресурстарыныңнарығы, бұлардыңтепе-теңдікбағасыменсаны, оларғасұраныспенұсыныстыңбір-бірінеәсеретуіменбелгіленеді. Кәсіпкерлерменеңбеккеқабілеттіадамдарнарықтыңагенттері – еңбекнарығындаөзарақатынастаболады. Сондықтанеңбекнарығысұраныспенұсыныстыңмеханизміарқылыэкономикалықагенттердіңарасындағыбәсекелестіктіңнәтижесіндежұмыспенқамтудыңбелгілікөлеміжәнееңбектөлемідәрежесіорнайтынэкономикалықортанемесеболмысболыптабылады.

Еңбекнарығыөндірістіңтиімділігінөсіруге, ғылыми-техникалықпрогрестіжеделдетугеосынегіздееңбекшілердіңтұрмысдәрежесінелеулікөтеругекөмектеседі. Еңбекнарығыжұмысорныменкәсіптітаңдауға, өмірсалтынқалыптастыруға, адамныңэкономикалықтәуелсіздігінқамтамасызетугежолашады. Еңбекнарығыасқанжауапкершілікті, жинақылықтықажететеді. Мемлекетәрадамғанақтылыжұмысорнындайындауміндетіненарылады, соныменәрадамөзінелайықтыеңбекорнынтаңдапалуғаерікті. Мемлекеттіңміндетіеңбекшілергетиімдіеңбекетуінеқолайлыжағдайжасауменбіргеуақытшажұмыссызқалғандарғаәлеуметтікжәрдемжасау, олардыбарыншақолдаужәнеқорғау.

ҚазақстанРеспубликасында 1992 жылғадейінеңбекнарығыболғанжоқ. Нарықтықэкономикағакөшуосындыйнарықтыңболуынқарастырады. Еңбекнарығы-бұлжұмыскүшінтауарретіндесату-сатыпалутуралыэкономикалыққатынастардыңжүйесі.

ҚазақстанРеспубликасындағықалыптасыпотырғанеңбекнарығынақтыеңбекнарығынанөзгешелеу. Мұндаәзіршежұмыскүшінеркінсатужүзегеаспайтұржәнеоныңболуыәкімшілікқұқықтықжәнеэкономикалықфакторларменшектелуде: әлідеболсапаспорттыққұжаттықрежимсақталуда, жұмыскүшініңеркінаумақтыққұйылуынтоқтататыннақтытұрғанжайнарығыболмайтұр. Мысалы, көміржәнетау-кенөндіру, мұнайөңдеуаудандарындаерлереңбегібасымдау. Себебімұндаәйелдереңбегінқолданатынкәсіпорынданашардамыған, осыданбайқалатынелдегіжұмыссыздардыңүштенекісінәйелдерқұрайды.

Еңбекнарығыныңқызметтеріқоғамөміріндегіеңбектіңрөліменбелгіленеді, еңбектабыстыңжәнежақсыхал-жағдайжыңөтемаңыздыкөзі. Экономикалықбағыттанеңбекдегенімізөтемаңыздыөндірістікресурсболыптабылады. Осығансәйкесеңбекнарығыбастыекіқызметатқарады. Әлеуметтікфункцияғаадамдардыңтабыстарыменжақсытұрмысхалыныңәдеттегідейдәрежесініңқамтамасызетілуіжәнежұмыскерлердіңөндірістікқабілетініңтиістідәрежедіұдайыөндіруініңқамтамасызетілуіжатады. Еңбекнарығыныңэкономикалықфункциясынаеңбеккерационалдытарту, оныбөлу, реттеужәнепайдаланужатады. Еңбекнарығыбірсыпыраынталандыруфункцияларынатқарады, оларбәсекелестікқабілеттіңкүшеюіне, тиімділігіжоғарыеңбеккеынтаныңөсуіне, квалификацияныңжоғарлауына, мамандықтыауыстыруғат.б. мүмкіндіктудырады.

Еңбекнарығы-бұлөтеикемдіқұрылымдық-функционалдыққұрамыбардинамикалықнарық. Сондықтанеңбекнарығындабелгіліағымдарқалыптасады: жұмысшыкүшіқұрамынаншығушылар, жұмысшыкүшіқұрамынакірушілер; жұмысіздеуденбастартқандар; жұмысіздеудібітіргендер; жұмыстапқандаржәнет.б. Осыадамдардыңбейімділігіқоғамдағыжұмысшыкүшініңнарықтықдинамикасынсипаттайды. Нарыққатынастарыдамығанкөпелдердееңбекнарығыәртүрлітоптағыадамдарды, әсіресежастардыжұмымспенқамтудыңжекешараларынжүзегеасырады. Олүшінарнайыбағдарламаларқабылданыпіскеасырылады. Осымақсаттакәсіпкерлердіңқатысуыменжастарүшінжалақышығындарыбөлінеді, жәнеолардыкәсіптікмамандыққадайындайтыншығындардымемлекеттолықөзмойнынаалады.

Барлықэкономикаүшінбіртұтасеңбекнарығыболмайды. Нақтыөмірде, бізкөптеген, жеткіліктідәрежедеоқшауланғансегменттерменкездесеміз. Еңбекнарығымамандықтар, салаларжәнетерриториялаобойыншабөлінеді. Бірсегменттенбасқасегменткеөтуүлкеншығынменбайланысты. Еңбекнарығындағытепе-теңдікжағдайыкөбінесемемлекеттіңарласуыменанықталады. Жұмыссыздыққабайланыстыберілетінжәрдемақшаеңбектіұсынужағдайынаәсеретеді. Жалақыныңеңтөменгімөлшерінарықтыңсұранымменұсынымқозғалысынаавтоматтытүрдебейімделуәрекетінешекқояды.

Еңбектіңтікелейәсеретуініңарқасындажоғарғыбіліктіліктіеңбектіңдәрежесікөтеріледі, әрбіржұмысорныныңбағасыөседі, жұмыскергежәнеоныңеңбегінеталапкүшейеді. Еңбекнарығындаөтеқабілеттіжәнеіскержұмыскерлергеқатаңәріқаталтаңдаужүргізіледі. Нарықеңбеккеқабілетсіздерді, жалқауәлсіздердіешқашанаямайды. Олеңбектіңжоғарышапшандығынқамтамасызетіп, іскерлікпенбастамшылдықтыынталандырады.

Еңбекнарығы- бұлжұмыскүшін (адамныңеңбекетуқабілеті) тауартүріндесату-сатыпалуғабайланыстыболатынэкономикалыққатынастаржүйесі. Еңбекнарығыжоғарыквалификациялыеңбектіңбеделініңсөзсізкөтерілуінеәсеретеді, осынынарқасындаәрбіржұмысорныныңбағасыартады, жұмыскерлергежәнеолардыңеңбегінінсапасынадегенталапкүшейеді.

Еңбекнарығындабірнешеерекшеліктерболады. Осынықұратынэлементтергежұмысшыкүшіниемденетінадамдаржатады. Бұларғапсихофизиологиялық, әлеуметтік, мәдени, діни, саясижәнет.б. адамдыққасиеттертәнболады. Осыерекшеліктерадамдардыңмүдделеріне, мотивацияларына, еңбеккебелсенділікдәрежесінеелеуліәсеретедіжәнееңбекнарығына, оныңболмысынаықпалетеді. Өндірістікресурстардыңбасқабарлықтүрлеріненеңбектіңбастыайырмашылығы-еңбекадамныңтіршілікәрекеттерініңформасы, оныңөмірлікмақсаттарыменмүдделерінжүзегеасыруформасы. Еңбектіңбағасы-ресурсбағасыныңжабайыбіртүріғанаемес, олтіршілікдәрежесінің, әлеуметтікмәртебенің, жұмыскердіңжәнеоныңотбасыныңаман-есендігініңбағасы, құныболыптабылады.