Образование новых терминов способствует передаче информации, которая находит однозначное содержание и выражение в разных языках. При образовании терминов наблюдается соединение двух способов терминотворчества - лексического и семантического, когда происходит заимствования иноязычной однословной терминологической единицы и многокомпонентного термина вместе с понятием. Термины определенной отрасли или науки образуются согласно существующим словообразовательным моделям, на базе терминологизации слов из общеупотребительного языка, их семантической трансформации - сужения или расширения значений, переосмысления значения слов, заимствовании или калькирования иноязычных терминоединиц.
Появление терминов иноязычного происхождения обусловлено процессами определенного периода в обществе, вызывающими переходные недолговременные явления в языке, на место которым придут другие процессы конструирования и функционирования терминов, так как язык все время находится в развитии. Терминологическое словообразование в области нефтегазовой отрасли, в целом, основывается на системе общелитературного словообразования. При этом, практикой терминотворчества в исследуемой отрасли вырабатываются такие отличительные черты, которые терминообразованию придают черты автономной подсистемы.
В общие задачи терминологизации нефтегазовой отрасли английского и казахского языков входит: формирование фонда межотраслевых терминов, используемых в области геологии, добычи, переработки и транспортировки нефти и газа, создание многоязычного терминологического словаря по нефти и газу, повышение качества перевода терминов и терминосочетаний в лексикографических источниках, периодике.
Перспективы направлением исследования является создание англо-казахского, казахско-английского словаря нефтегазовой терминологии. Задачей двуязычного словаря является внедрение и распространение стандартной и выверенной лексики, которые будут пользоваться переводчиками в будущем.
СПИСОК ИСПОЛЬЗОВАННЫХ ИСТОЧНИКОВ
1 Лейчик В.М. К определению философских основ терминоведения. ─ М., 1998. ─ 258 с.
2 Лотте Д.С. Упорядочение технической терминологии // История отечественного терминоведения. Классики терминоведения: Очерки и хрестоматия. ─ М., 1994. ─ С.77.
3 Лейчик В.М. О языковом субстрате // Вопросы языкознания. – 1986. – № 5. – С. 87-97.
4 Алексеева Л.М. Терминопорождение как основа нучного творчества // Терминоведение. ─ М.: Московский лицей, Русский филологический вестник, 1998. ─ Т.31, ─ вып. 1-3. ─ С. 19-27.
5 Айтбаев У. Основы казахской терминологии. – Алматы: Арыс, 2000. – 114 с.
6 Жубанов К. Исследования по казахскому языку. ─ Алматы: Ғылым, 1999. ─ 560 с.
7 Даниленко В.П. Русская терминология: Опыт лингвистического описания. ─ М.: Наука, 1977. ─ 246 С.
8 Филин Ф.П. Лексика русского литературного языка древнерусской эпохи // Ученые записки ЛГПИ им. Герцена. – Л., 1949. – Т. 80. – С. 158-168.
9 Молчанова Г.Г.Некоторые языковые механизмы вариативной интерпретации действительности // Вестник Московского университета. Сер. 19. Лингвистика и межкультурная коммуникация. – 2002. – № 2.– С. 47.7-12.
СПИСОК ОПУБЛИКОВАННЫХ РАБОТ ПО ТЕМЕ ДИССЕРТАЦИИ
1 Структурные особенности становления нефтегазовых словосочетаний в английском языке: Материалы Международной научно-практической конференции«Казахстанский путь развития: его особенности, проблемы и перспективы».//Вестник ЦАУ. Серия филологическая. – Алматы, 2007.– № 6 (66). – С.276-279.
2 История формирования английской нефтегазовой терминологии / Институт языкознания им. А. Байтурсынова МОН РК. Алматы, 2009. – № 2 (34). Апрель-май-июнь. – С. 99–102.
3 Тенденция развития терминов в нефтехимической отрасли // Материалы Международной научно-практической конференции, посвященной 10-летию Болонского процесса; «Международные стратегии в интеграции образовательных систем: поиск и решения» // Вестник КазУМО и МЯ им. Абылай хана. – Алматы, 2009 16 апреля. – С.209 – 213.
4 Терминдік сөз тіркестерінің құрылымы // Ақиқат ұлттық қоғамдық–саяси журнал. – № 6 – Алматы, 2009. 96– 99 бб.
5 Анализ формально-структурной организации слов, входящих в терминосистему «нефть и газ» в английском и казахском языках // Вестник КазНУ им. аль-Фараби. Серия филологическая. – Алматы, 2009 № 5– 6 (121– 122). С.123-125.
6 Некоторые вопросы инновационной методики обучения английскому языку студентов // Материалы Международной научно-практической конференции, посвященной 75-летию академика НАН РК Кошанова Аманжола Кошановича 12 октября 2009г.МОН РК; КНПУ им. Абая; Институт экономики, Союз ученых Казахстана. Алматы, 2009 . – С.577– 582.
7 Критерий и оценки перевода нефтегазовой терминологии: Материалы Международной научно-практической конференции // Институт языкознания им. А.Байтурсынова МОНРК. Алматы, 2010.- №1 (34). – С.85-96.
8 Структурная и функциональная характеристика терминов нефтегазовой отрасли в английском и казахском языках // Материалы Международной научно-практической конференции «Динамика литературного процесса и актуальные проблемы современного филологического образования» / КазНУ им. аль-Фараби. Алматы, 2010г. – С. 225-231.
9 Способы образования терминов нефтегазовой терминологии в казахском языке // Поиск.- Научный журнал МОН РК Алматы, 2010г. – № 1(2)– С. 195-200.
10 Заимствование, сходство и родство языков как лексическая опора в обучении нефтехимической терминологии // Вестник Университета «Кайнар».- Алматы, 2010 г. № 2/1. 2010г. – С. 105-109.
11 Формирование и общая характеристика терминосистем нефтегазовой отрасли в казахском языке // Материалы Международной научно- теоретической конференции « Актуальные проблемы преводоведения и литературной компаративистики», проходившая КазНУ им. Аль-Фараби. Алматы, 2010.
Смагулова Айгерим Советханқызы
Мұнай және газ саласындағы терминологиялық өрістің ерекшелігі
(ағылшын және қазақ тілдерінің материалдары бойынша)
атты
10.02.20 – салғастырмалы-тарихи, типологиялық және салыстырмалы тіл білімі мамандығы бойынша филология ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертацияның
ТҮЙІНІ
Жұмыстың жалпы сипаттамасы қазіргі уақытта мемлекет арасындағы экономикалық, әлеуметтік – саяси, мәдени қарым – қатынастардың арқасында тіл білімінде терминдерді терең зерттеу қолға алынды. Әсіресе, мұнай мен газға байланысты лексиканы зерттеуге ерекше қызығушылық туып отыр.
Диссертациялық зерттеу қазақ және ағылшын тілдерінің салыстырмалы аспектісіндегі мұнай–газ терминологиясының құрылымдық – семантикалық парадигмасына арналған.
Жұмыстың мақсаты ағылшын және қазақ тілдеріндегі мұнай және газтерминдерінің жасалу жолдары, құрылымдық – семантикалық, номинативті–мотивациялық (дәлелді) функционалдық ерекшеліктерін бейнелеу және көп жоспарлы(жан-жақты) лингвистикалық зерттеуден тұрады.
Зерттеудің объектісі ағылшын және қазақ тілдеріндегі біркомпонентті, көпкомпонентті мұнай және газтерминдері болып саналады.
Зерттеудің пәні қарастырылып отырған тілдердегі біркомпонентті, көпкомпонентті мұнай және газтерминдерінің құрылымдық–семантикалық, номинативті-мотивациялық (дәлелді) функционалдық ерекшеліктері.
Зерттеудің керекті материалдары – лексико-семантикалық өрістің ерекшелігі сөздіктерден алынған ағылшын және қазақ тілдеріндегі мұнай және газтерминдері. Олардың саны жуықтап алғанда 2200.
Зерттеудің әдісі терминдерді зерттеу барысында, ерекшелігіне байланысты бейнелеу, синхронды–салыстырмалы құрылымдық–семантикалық, сандық, қарапайым статистикалық әдістер қолданылды.
Зерттеудің ғылыми жаңалықтары мұнай және газтерминдерін құрылымдық-семантикалық талдау терминдердің пайда болуына себеп болып, тарихи, мәдени дәлелдерді қамти отырып, ағылшын және қазақ тілдеріндегі мұнай және газға байланысты терминдік өрістің пайда болуы және дамуына әсер етті. Мұнай және газға байланысты терминдердің жеке топтамасын ерекшелеп көрсетуге, оларды құрылымдық, номинативті – деривациялық, функционалдық сипаттамасын жүргізуге болатындығын көрсетті.
Теориялық мәнділігі ағылшын және қазақ тілдеріндегі мұнай шығару, қайта өңдеу саласындағы мәселелерді шешу үшін зерттеуде ғылыми субконтинуумдарды бекіту, оларды қайта таныстыру, экстралингвистикалық, лингвистикалық әсер ету қортындысы бойынша олардың семантикалық, функционалдық ерекшеліктерін атап көрсету.