К сіпорында аржылы (стр. 11 из 41)
- өзге өндірістік шығыстар.
Негізгі өндіріс шығындыр есебі.
Негізгі өндіріс шығындыр есебі калькуляциялауы бабтары сәйкес жасалады:
Шикізаттар мен материалдар,өндірстік жұмысшылардың еңбекақысы, еңбекақыға есептелген салықтармен төлемдер, үстеме шығындар.Алғашқы үш баб шығындары негізгі шығындар болып есептеледі. Шикізат –ол, өнім шығару барысында қолданатын материалдар, сатыпалынған бұйымдар, жартылай фабрикаттар, көмекші материалдар, отын, электроқуат...
Негізгі өндіс цехтың есеп жүргізілу тәртібі кәсіпорынның есеп саясатында қарастырылады. Қолданған материалдарды есептен шығаруында екі әдіс қолданылады: біріншіде негізгі өндіріске босатылған материалдар бастапқы құжаттарға сәйкес «негізгі өндіріс» шоттың Д- жазылады да есептік кезең соңында түгендеу нәтижесінде материалдар шотына қайтарылады; екіншіде- қоймадан материалдар цех меңгеруші жауапкершілігіне босатылып нақты жұмсалған есептемелер материалды есебі бойынша есептеледі. Бұл есеп кәсіпорын басшысымен бекітіліп есепке алынады.
Үстеме шығындар есебі
Үстеме шығындар –негізгі өндіріс үшін жасалған еңбекақы, амортизация, жөндеу жұмыстар бойынша шығындар және күзет, зерттеу, ақау шығындарыда жатады. Үстеме шығындыр 8040 шотта есептеледі – 8041- 8049 шоттар К-ліп 8040Д-леді.
5.3-кесте
| Шаруашылық операция мазмұны | Д | К | |
| 1 | өндіріске қолданған материалдар | 8410 | 1310,1350 |
| 2 | өндіріс жұмысшыларға есептелген еңбекақы | 8410 | 3350 |
| 3 | өндіріс жұмысшылардың еңбекақысына есептелген салықтармен төлемдер | 8410 | 3150,3230 |
| 4 | өндістік цехқа жасалған коммуналды шығындар:- монополисттер, мердігерлер- өз күшімен | 8410 8410 | 3310,3390 8030,3320,3330 |
| 5 | Негізгі құралдарды жөндеуге резерв қалыптасуы | 8410 | 3440 |
| 6 | Жыл соңында пайдаланбаған резерв сомаға сторно жасалады | 3440 (8040) | 8410 (3440) |
| 7 | Негізгі құралдарға тозу соманың есептелуі | 8410 | 2420 |
| 8 | МЕА тозу соманың есептелуі | 8410 | 2740 |
| 9 | Жасалған коммуналдық қызметтерге шот үсынылды | 8410 | 3310,3390,8030 |
| 10 | Алдын ала төленген жал соманың көрсетілуі | 8410 | 1610 |
| 11 | Ағымдағы жал соманың есептелуі | 8410 | 3360 |
| 12 | Іс сапар шығындары есептелді | 8410 | 1250 |
| 13 | Үстеме шығындар шотының жабылуы | 8110 | 8410 |
5.3 Өндірістік емес шығындармен ақаулардың есебі
Өндірістік емес шығындар дегеніміз –ол, цехтың түрып қалғаннын, бұлінген немесе жетпейқалған материалдар және басқада ақаулар.
Өндірістегі ақау дегеніміз-ол, шығарылған өнім белгіленген техникалық жағдайлармен стандарттарға сапасы сай емес болғаны, сондықтан өз бағытына пайдалануға келмейді. Бұндай шығарылған өнімге (түзету жасалынбаса) комиссиямен акт толтырылады. Актте цех №, бұйымның коды, себебі, кінәлі түлға, мерзімі көрсетіледі. Егер ақау осы цехпен түзетілсе актіге «түзетілді» деген белгі соғылады да осы жұмысшыларына түзетілген үшін еңбекақы есептелмейді, ал ақау басқа цехтармен түзетілсе «қайта түзетілді» оғылып цех жұмысшыларына еңбекақы есептеледі (бухгалтерияға наряд тапсыру арқылы).Ақаулар анықталған жеріне байланысты ішкі және сыртқы болып танылады.
Ақаулар есебі бухгалтерлік есеп шоттардың жұмыс жоспарында 8040 шотта жүргізіледі.
5.4-кесте
| Шаруашылық операция мазмұны | Д | К | ||
| Сыртқы түзетілетін ақаулар операциялар есебі | ||||
| 1 | Сатыпалушымен қайтарылған ақаулы өнімге сторно | 7010 | 1310,1320 | |
| 2 | Қайтарылған ақауға осымен қоса жазылады:- өзіндік құн түзетуге (ақауға)- дебиторлық сомаға түзету- ҚҚС сомаға- берілген жеңілдіктерге | 1320602031301210 | 8110121012106030 | |
| 3 | Ақау өнімнің өзіндік құны есептен шығарылады | 8410 | 8010 | |
| 4 | Егер сатыпалушы өз көлігімен қайтарған болса | 8410 | 3310,3390 | |
| Ішкі түзетілмейтін ақаулар операциялар есебі | ||||
| 5 | Ішкі түзетілмейтін ақаудың нақты өзіндік құны есептен шығарылады | 8410 | 8110 | |
| Ішкі және сыртқы түзетілетін ақаулар операциялар есебі | ||||
| 6 | Ақауды түзетуге шығындалған материалдар сомасы | 8410 | 1310 | |
| 7 | Ақауды түзету бойынша есептелген еңбекақы | 8410 | 3350 | |
| 8 | Ақауды түзету бойынша есептелген еңбекақыға салықтармен төлемдер есептелді | 8410 | 3150,3230 | |
| 9 | Ақауды түзету бойынша сатыпалушылардың шығындары | 8410 | 3310,3390 | |
| 10 | Ақауды түзету бойынша көмекші цехтың қатысы | 8410 | 8310 | |
| 11 | Ақауды түзету бойынша материалдармен құнды қоқыстар кірістелді | 1310 | 8410 | |
| 12 | Ақауды түзету бойынша үстеме шығындар жасалды | 8410 | 8110 | |
| 13 | Ақауды түзету бойынша кінәлі тұлғадан ұсталынды | 1010,3350,1250 | 8410 | |
| 14 | Ақау пайдаболғанға кінә жеткізушіге (шикізат пен материалдар сапасыздықтан) қойылды | 1280 | 8410 | |
Өндірістің тұрып қалуна болуы мүмкін: жабдықтырдың сынып қалуы, шикізат пен материалдар, отын, электроқуат, газ, сумен қамтамасыз етілмеуі.
Өндірістің тұрып қалуы актіме немесе өндірістің тұрып қалу парағымен рәсімделеді (комиссиямен). Актіде өндірістің тұрып қалу мерзімі, уақыты, кінәлі тұлғалар, себебі көрсетіледі. Өндірістің тұрып қалуна жұмысшылардың кінәсіз болса төлемақы заңға сай төленеді. Өндірістің тұрып қалу есебі бухгалтерлік есеп шоттардың жұмыс жоспарында 8040 шотта жүргізіледі (ішкі себебтер бойынша), сыртқы себебтер бойынша 7210 шотта жүргізіледі, ал табиғи апатты жағдайлардан болса 7470шотта.
Ақау шығындар схемасы
Д К
1310 8000,8110 1310 
3310,3390 
3350 Д К 3350 1250 3150,32301280 8110
8310 3310,3390,8310
Бүлінген және жетпейқалған қорлар есебі.
Өндірістік цехта жетпейқалған материалдар, дайын өнім, аяқталмаған өндіріс жауапты тұлға кінәлі болса немесе мамандар олардың еңбекақысынан талап етіледі, ал егер кінәлі тұлға анықталмаса бухгалтерия өз бетімен есептен шығарады. Д- 8410шот К 7210. Кепілдік мерзімде түзеті жасалғанда немесе қызмет көрсетілсе Д 7110 К 7210.
Көмекші өндіріс цехтың есебі.
Көмекші өндіріс цех кәсіпорында негізгі өндірістің жұмысн жүргізуге ықпал ету үшін қарастырылған, олар сайман жасау цехы, жөндеу жұмыстар жасау цехы, автокөлік қызметтер цехы, ыдыс (тарный) жасау цехы, шаруашылық жұмыстар цехтары болып бөлінеді.Технологиялық процесстер маңызына қарай жекеленген, көпшіл және топтастырылған болып бөлінеді, және шығарылатын бұйымдарына қарай жәй және күрделі болып танылады. Көмекші өндіріс цехтың есебі бухгалтерлік есеп шоттардың жұмыс жоспарында 8030 шотта жүргізіледі.
5.5-кесте
| Шаруашылық операция мазмұны | Д | К | |
| 1 | Аяқталмаған өндіріс есеп кезең басында ауыстырылды | 8310 | 1340 |
| 2 | Қоймадан көмекші өндіріске пайдаланған материалдар- басқа жеткізушілерден | 8310 8310 | 1310 3310 |
| 3 | көмекші өндіріс жұмысшыларына еңбекақы есептелді | 8310 | 3350 |
| 4 | көмекші өндіріс жұмысшыларының еңбеақысына салықтармен төлемдер есептелді | 8310 | 3150, 3230 |
| 5 | Көмекші өндірістің шығындары шығарылған өнімнің өзіндік құнына апарылды | 8110 | 8310 |
Жартылай фабрикаттар әдіс есебі